Luani (Panthera leo)
Luani (Panthera leo) është një specie në familjen Felidae dhe një anëtar i gjinisë Panthera. Ёshtë një mace me ndërtim trupor të fuqishëm dhe muskulor, me gjoks të thellë, kokë të shkurtër, të rrumbullakosur, veshë të rrumbullakët dhe një tufë flokësh në fund të bishtit. Luanët kanë dimorfizim gjinor ; luanët meshkuj të rritur kanë një krifë të madhe. Me një gjatësi tipike kokë-trup 184-208 cm meshkujt janë më të mëdhenj se femrat në 160–184 cm . Ёshtë një specie shoqërore , duke formuar grupe të quajtura krenari . Një krenari e luanit përbëhet nga disa meshkuj të rritur, femra dhe këlyshë. Grupet e luaneshave zakonisht gjuajnë së bashku, duke gjuajatur kryesisht thundrakë të mëdhenj. Luani është një mishngrënës kyç në habitatin e tij.
Në mënyrë tipike, luani banon në kullota dhe savana dhe mungon në pyje të dendura . Zakonisht është më shumë kafshë ditore sesa macet e tjera të mëdha, por kur persekutohet përshtatet për të qenë aktiv gjatë natës dhe në muzg . Në Pleistocen , luani shkonte në të gjithë Evroazinë, Afrikën dhe Amerikën Veriore, por sot ai është reduktuar në popullsi të fragmentuara në Afrikën nën-Sahariane dhe një popullatë e rrezikuar në mënyrë kritike në Indinë perëndimore. Ёshtë renditur si i cënuar në Listën e Kuqe të BNRN-së që nga viti 1996 sepse popullsia në vendet afrikane ka rënë me rreth 43% që nga fillimi i viteve 1990. Popullatat e luanit janë të papërballueshme jashtë zonave të caktuara të mbrojtura. Edhe pse shkaku i rënies nuk është kuptuar plotësisht, humbja e habitatit dhe konfliktet me njerëzit janë shkaqet më të mëdha për zhdukje.
Harta e nënllojeve dhe kladave
Një nga simbolet më të njohura të kafshëve në kulturën njerëzore, luani është përshkruar gjerësisht në skulptura dhe piktura, në flamuj kombëtar dhe në filma dhe letërsi bashkëkohore. Luanët janë mbajtur në si kafshë beteje që nga koha e Perandorisë Romake dhe kanë qenë një specie kyçe kërkuar për ekspozim në kopshte zoologjike të gjithë botën që nga fundi i shekullit të 18-të. Paraqitjet kulturore të luanëve ishin të spikatura në periudhën e Paleolitit të Epërm ; gdhendje dhe piktura nga Shpellat Lascaux dhe Chauvet në Francë janë datuar nga 17,000 vjet më parë, dhe përshkrimet kanë ndodhur në pothuajse të gjitha kulturat antike dhe mesjetare që përkonin me vargjet e luanit të mëparshëm dhe aktualë.
